Fiodor Dostojewski "Łagodna"

"Łagodna" to niewielkie opowiadanie. Autor nadał mu podtytuł "Opowiadanie fantastyczne". Może to trochę dziwić, bo nie znajdziecie w tej niewielkiej książeczce smoków, wilkołaków, wampirów, ufoludków czy innych potworów. Skąd więc to określenie? Dostojewski sam to wyjaśnia: "Ma się rozumieć, przebieg powieści, obejmuje kilka godzin – z zawieszeniami i przeskokami – i ma kształt nader zawikłany: bohater mówi sam do siebie, to znowu zwraca się jak gdyby do niewidzialnego sędziego. Tak też zawsze bywa w rzeczywistości. Gdyby stenograf mógł go podsłuchać i wszystko zanotować – tekst wypadłby nieco bardziej chropowaty, surowy, aniżeli u mnie; ale jak mi się wydaje, proces psychologiczny pozostałby nie zmieniony. Otóż ta hipoteza o stenografie, który wszystko zanotował (po czym ja opracowałbym to literacko), stanowi właśnie to, co ja w tym opowiadaniu traktuję jako element fantastyczny". Nie wiem, czy w ten sposób większość literatury nie powinna być uważana za fantastyczną, ale z Dostojewskim nie wypada się spierać, musimy więc przyjąć, że w tym wypadku mamy do czynienia z opowiadaniem fantastycznym.

Bohater „Łagodnej” snuje wspomnienia i rozważania nad ciałem swojej żony.

„...O, dopóki ona tu jest – wszystko jest dobrze: podchodzę i coraz spoglądam; a wyniosą ją jutro – jakże ja tu zostanę sam? Teraz leży w saloniku, na stole, zestawiono dwa stoliki do kart, trumna będzie jutro, biała, wybita białym atłasem, a zresztą ja nie o tym... Wciąż chodzę i chodzę, żeby to sobie wytłumaczyć. Oto już tak od sześciu godzin chodzę, usiłując sobie wytłumaczyć i wciąż nie mogę skupić myśli. Rzecz w tym, że chodzę, chodzę i chodzę... To było tak: po prostu opowiem wszystko po kolei”.

Tak autor zaczyna swoją opowieść. Wspomina potem moment jak się poznali, jak ona przychodziła do jego lombardu z co rusz to nowym drobiazgiem, który była zmuszona zastawić. Była biedną sierotą, mieszkała u ciotek, które wykorzystywały ją do przeróżnych prac, biły i maltretowały. Dziewczyna chciała się usamodzielnić, pracować. Jednak aby opłacić ogłoszenia w gazecie, musiała mieć pieniądze i dlatego przynosiła do kasy pożyczkowej swoje skarby. Niestety nikt nie odpowiadał na te ogłoszenia, nikt nie chciał zatrudnić jej jako guwernantki. Właściciel lombardu litował się nad dziewczyną, płacił jej nawet za bezwartościowe przedmioty, chciał jej pomóc, poznać ją lepiej, aż w końcu zakiełkowała w nim nawet chęć małżeństwa...

To opowiadanie jest historią ich znajomości, opowieścią o nich, dwójce ludzi o rożnych charakterach, różnych marzeniach. Żyli oboje blisko siebie, ale chyba nie za bardzo się znali. Dopiero teraz mężczyzna próbuje zrozumieć swoją żonę, jednak z tego co mówi, wynika, iż niewiele pojął. Miał on swoją wizję świata i jego partnerka miała się do niej dopasować. To on miał plan na ich wspólną przyszłość, nie pytał jej o zdanie, uważał, że zna receptę na ich szczęście. Jest on osobą bardzo zadufaną w sobie, w jego mniemaniu świat się kręci wokół jego osoby i nawet teraz w obliczu tragedii nie potrafi zrozumieć swojej żony i jej tragicznego czynu. Nie rozumie, że ją zniewolił, nie rozumie, iż wychodząc za niego, niedolę u ciotek zamieniła na niedolę u niego.

To niewielkie opowiadanie ma w sobie ogromny ładunek emocji, daje duże pole do rozmyślań. Całość napisana jest po mistrzowsku, więc z przyjemnością Wam tę pozycję polecam!

Moja ocena: 8/10

Fiodor Dostojewski, Łagodna, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972,

ISBN: 83-06-00960-6,

Str. 56.

Książka bierze udział w wyzwaniu: "Czytam książki wydane przed 1990 rokiem".

Wszystkie cytaty pochodzą z recenzowanej książki.